Η Εκκλησία μέσα από τα γεγονότα που προβάλλει, προσπαθεί να μας δώσει τις πνευματικές δυνατότητες της δικής μας Σταύρωσης και Ανάστασης. Το πρώτο βήμα σ΄ αυτή την προεργασία που κάνει η Εκκλησία τις πρώτες Κυριακές πριν την έναρξη της Μ. Τεσσαρακοστής, είναι η τοποθέτηση της θεμελιώδους αρχής κάθε πνευματικού έργου, της ταπείνωσης και της μετάνοιας, έτσι όπως προβάλλονται στην παραβολή του Τελώνου και Φαρισαίου.
Κάθε πνευματικό έργο, στα πλαίσια της διδασκαλίας του Χριστού, καρποφορεί όταν είναι θεμελιωμένο αφ΄ ενός στο «ο Θεός ιλάσθητί μοι τω αμαρτωλώ» και αφετέρου στην αποδοχή του αδελφού και το ακατάκριτο πνεύμα. Το μέτρο κρίσεως του Θεού είναι εντελώς διαφορετικό από αυτό των ανθρώπων. Διότι, το μέτρο των ανθρώπων εξαρτάται από την εξωτερική συμπεριφορά και την παράβαση του νόμου, όπως αυτός προσαρμόζεται στα δεδομένα εκάστοτε εποχής, ενώ ο Κύριος προσβλέπει βαθύτερα, στην ποιότητα της καρδιάς του κάθε ανθρώπου. Και αυτό μας το αποδεικνύει η παραβολή του Τελώνου και Φαρισαίου.
Ο Φαρισαίος τηρούσε τον νόμο, έκανε ελεημοσύνη, νηστεία, ήταν ηθικός. Για τα δεδομένα του κόσμου ο άνθρωπος αυτός ήταν αποδεκτός και δυνάμενος να κρίνει τους άλλους. Ο Τελώνης, ήταν ο άρπαγας, ο εκμεταλλευτής των άλλων. Ό,τι κι αν έκανε, ήταν απορριπτέος. Ένα στοιχείο της ηθικής του κόσμου είναι ότι, αν διαπράξουμε ένα ολίσθημα, όσο κι αν μετανοήσουμε, μένει ως στίγμα στην υπόλοιπη ζωή μας και ως αφορμή απορρίψεως από την κοινωνία.
Στα μάτια του Θεού υπάρχει ένα άλλο κριτήριο: Το κριτήριο της καρδιάς, κατά το οποίο η υγεία της κρίνεται με δύο στοιχεία, την ταπείνωση και την αγάπη. Η ταπείνωση και η αγάπη μπορούν να υπάρχουν όταν ο άνθρωπος αρνηθεί τον εαυτό του. Όταν πάψει να αυτοδικαιώνεται, καθώς σύμφωνα με τους κατά καιρούς Φαρισαίους επικρατεί η άποψη: «Εφόσον τηρήσαμε τον νόμο, είμαστε δεδικαιωμένοι». Όμως ο Λόγος του Θεού λέει: «Ουδείς καθαρός από ρύπου και σε μία ημέρα της ζωής αυτού». Η ανθρώπινη αδυναμία και το πεπερασμένο των δυνατοτήτων μας δεν μας δικαιώνουν, ούτε και οποιοσδήποτε ανθρώπινος νόμος.
Τότε γιατί υπάρχει ο νόμος; Για να μας αποκαλύψει παιδαγωγικά έναν άλλο τρόπο ζωής, αυτόν της προσωπικής σύνδεσης με το Θεό και τον αδελφό μας. Εάν ο νόμος δεν μας οδηγεί στην σύναψη σχέσης αγάπης με το Θεό και τον αδελφό μας, τότε είναι ένας νόμος που απλώς μας δικαιώνει και μας δίνει τη δυνατότητα να κρίνουμε και να κατακρίνουμε. Άρα, η βάση της πνευματικής ζωής είναι η ενσωμάτωσή μας στο Σώμα του Χριστού και η δυνατότητα αποδοχής του αδελφού μας. Όταν ο άνθρωπος αναγνωρίζει την πτώση του, αναγνωρίζει ότι οι πάντες είμαστε αμαρτωλοί, άνευ ηθικών διακρίσεων, και στην κραυγή μετανοίας του ενώνεται όλος ο κόσμος στην καρδιά του και προσκομίζεται στον Σταυρό του Κυρίου για να ξεπλυθούν οι αμαρτίες μας με το αίμα Του.
Αυτή, λοιπόν, κραυγή μετανοίας είναι η βάση και η δυνατότητα του ανθρώπου να γεννηθεί «εν Πνεύματι Αγίω» και να έχει καρδιά. Αυτό είναι και το μυστικό της πνευματικής ζωής. Δεν κρίνεται ο άνθρωπος ως άγιος για την αναμαρτησία του, αλλά από το ποσοστό μετανοίας του. Και αυτή η μετάνοια είναι μια ατέρμονη κατάσταση που υποδηλώνει πως «χωρίς το Χριστό και τον αδελφό μου δεν μπορώ να ζήσω». Αυτό το φρόνημα της ταπεινώσεως θα μας δίνει διαρκώς τη δυνατότητα να απολαμβάνουμε την Αγάπη του Θεού, να είμαστε συνεχώς σκυμμένοι προσβλέποντας στο Σταυρό Του, που είναι η μαρτυρία Αγάπης Του.
ΕΚ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ Φ. Ν. Θ. Ιερομόναχος Δανιήλ Καριπίδης
