Ο Αύγουστος έχει χαραχτεί στην μνήμη μας για την καταστροφή του περιαστικού δάσους της πόλης από την μεγάλη φωτιά της 14ης και 15ης Αυγούστου του 1985 την ίδια εποχή φωτιά είχαμε στην Θάσο που κατέκαψε μεγάλο τμήμα των δασών του νησιού ενώ η καταστροφή στο νησί συνεχίστηκε και το 1989 όπου συνοδεύτηκε δυστυχώς με νεκρούς και απώλειες περιουσιών.

Στο μεγάλο αυτό σημείωμα θα αναφερθώ στο χρονικό της καταστροφικής πυρκαγιάς του 1985 του συγκλονιστικού εκείνου δεκαπενταύγουστου.
Σε μια πορεία «θανάτου» η φωτιά από το Χαλκερό κατευθύνθηκε στην Άσπρη Άμμο . Εκεί ουσιαστικά ο κίνδυνος έγινε «ορατός» από τις αρμόδιες αρχές. Η απειλή των αποθηκών πυρομαχικών του Στρατού σήμανε κινητοποίηση. Όμως η φωτιά και ο αέρας έπαιζαν άσχημα παιχνίδια. Η φωτιά δεν έφτασε στις αποθήκες αλλά άλλαξε κατεύθυνση και πέρασε πάνω από τα νεκροταφεία στο Περιγιάλι .
Στον Άγιο Τρύφωνα ήταν ορατό πλέον ότι απειλεί σπίτια. Οι Καβαλιώτες με φτυάρια, αξίνες στα χέρια προσπαθούσαν να αντιμετωπίσουν την πύρινη λαίλαπα. Με μεγάφωνα καλούνταν οι πολίτες να συνδράμουν στο έργο της πυρόσβεσης. Η κατάσταση πλέον ξέφευγε από κάθε έλεγχο. Οι δυνατοί άνεμοι που επικρατούσαν εμπόδιζαν την χρήση εναέριων μέσων δασοπυρόσβεσης. Όλη η προσπάθεια έπρεπε να γίνει από επίγειες δυνάμεις.

Η φωτιά κυκλώνει την πόλη και από το Περιγιάλι περνά στον Άγιο Κωνσταντίνο, στη Χωράφα, στο Σταυρό. Η νύχτα πλησιάζει και η κατάσταση είναι εφιαλτική. Η πόλη κηρύσσεται σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκής και μπαίνει σε εφαρμογή το σχέδιο «Ξενοκράτης» , την ίδια στιγμή από όλη την Μακεδονία και Θράκη σπεύδουν στην περιοχή πυροσβεστικά οχήματα και προσωπικό που ρίχνεται αμέσως στην μάχη της αντιμετώπισης της φωτιάς. Είναι μια μάχη άνιση όπου οι δυνάμεις πολιτών, στρατιωτών και πυροσβεστών κινδυνεύουν ανά πάσα στιγμή να «κυκλωθούν» από την φωτιά που «πάει» όπου θέλει ο άνεμος και τα πολλά μποφόρ που επικρατούν στην περιοχή.
Το απόγευμα της 15ης Αυγούστου , η κατάσταση στην πόλη και στην περιοχή γύρω από αυτήν ήταν τραγική.
Η Αστυνομία βρήκε καταστηματάρχες που πωλούσαν σκαπτικά και με εντολή εισαγγελέα αυτά δόθηκαν στον Δήμο και τους πολίτες που στο μεταξύ είχαν συγκεντρωθεί στον Δημοτικό κήπο. Το Κρατικό Ραδιόφωνο ήταν ο μοναδικός δίαυλος επικοινωνίας με τους πολίτες. Έδινε οδηγίες και καλούσε τον κόσμο να πάει στις παρυφές της πόλης.
Στην φωτιά της Καβάλας αναδείχθηκε και το μεγάλο ζήτημα της επικοινωνίας μεταξύ των υπηρεσιών Δασικών, Πυροσβεστικών, Αστυνομικών και Στρατού. Είναι χαρακτηριστικό ότι μιλούσαν σε …διαφορετικές συχνότητες.
Σε κάποια στιγμή της φωτιάς, ο Μετεωρολογικός σταθμός του Αεροδρομίου Αμυγδαλεώνα έδινε ένταση ανέμων 8 Μποφώρ.
Ήρθαν στην Καβάλα με στρατιωτικό Αεροπλάνο ο Υπουργός, τότε, Αμύνης Αντώνης Δροσογιάννης, όπως και ο Αρχηγός ΓΕΕΘΑ Πτέραρχος Νικόλαος Κουρής.
Δασικές, Πυροσβεστικές και πολιτικές υπηρεσίες μάλλον ασυντόνιστα προσπάθησαν να αντιμετωπίσουν τον μέγα κίνδυνο για μια ολόκληρη πόλη.
Η εκκένωση του Νοσοκομείου ήταν το πιο χαρακτηριστικό γεγονός. Όλο το Ιατρικό και Νοσηλευτικό προσωπικό μετέφερε έξω από τα κτίρια του Σανατορίου και του Ορθοπεδικού τους ασθενείς, δεκάδες πολίτες συγγενείς των ασθενών μετείχαν στην προσπάθεια εκείνη. Οι φιάλες οξυγόνου στο Νοσοκομείο ήταν ο μεγάλος κίνδυνος. Δόθηκε εντολή και εκκενωθεί το Κωνστάντειο Γηροκομείο ενώ ο πανικός ήταν διάχυτος στις συνοικίες πλησίον του δάσους αλλά και όλη την πόλη.
Στρατιωτικές δυνάμεις άρχισαν να φτάνουν στην Καβάλα έρχονταν από όλη την Βόρεια Ελλάδα, δυστυχώς λίγα μπορούσαν να κάνουν αφού το μέτωπο ήταν τεράστιο, και οι πύρινη λαίλαπα εμπόδιζε να φτάσει κανείς κοντά στην φωτιά .
Σφαίρες , βλήματα, νάρκες από τον πόλεμο έσκαζαν σε όλη την διάρκεια της φωτιάς.
Όλοι οι Καβαλιώτες άρχισαν να ρίχνουν νερό μετά λάστιχα σε αυλές και στέγες, αυτό όμως δημιούργησε πτώση της πίεσης στις ακραίες συνοικίες της πόλης που είχαν πραγματικά ανάγκη νερού.
Το φιλότιμο των κατοίκων ήταν αυτό που είχε κυριαρχήσει τις κρίσιμες ώρες που η φωτιά άγγιζε τις ακραίες συνοικίες. Δεν έλειψαν βέβαια και οι υπερβολές και ο πανικός κάτι στο οποίο συντέλεσε και η αψυχολόγητη διακοπή του ρεύματος. Για εκείνη την διακοπή υπήρξε αργότερα εισαγγελική έρευνα βέβαια δεν μάθαμε αν τελικά βρέθηκε άκρη για τις ενέργειες εκείνες.
Η διακοπή παροχής ηλεκτρικού ρεύματος δημιουργεί περισσότερα προβλήματα αφού οι ακραίες συνοικίες δεν έχουν νερό για να καταβρέξουν σπίτια αυλές και σκεπές ώστε να πιάσουν φωτιά από τα «κουκουνάρια» που εκτοξεύονται από τα πεύκα που καίγονταν σαν λαμπάδες. Για πρώτη φορά στα μεταπολεμικά χρόνια ηχούν οι σειρήνες και δεν είναι λίγοι αυτοί που εγκαταλείπουν την πόλη αναζητώντας ασφαλές μέρος στις ..ακτές. Πάνω από την Δεξαμενή τον Άγιο Σίλα την ρεματιά πάνω από τον Βύρωνα όλα λαμπαδιάζουν.
Στην Καβάλα έρχονται ο τότε Υπουργός Αντώνης Δροσογιάννης και ο τότε Αρχηγός ΓΕΕΘΑ Πτέραρχος Νίκος Κουρής. Με το φως της ημέρας οι άνεμοι κοπάζουν και η φωτιά αλλάζει κατεύθυνση προς τα καμένα. Η πόλη έχει σωθεί, αεροπλάνα ρίχνουν τόνους θαλασσινό νερό και αργά το απόγευμα η φωτιά σβήνει. Η εικόνα είναι όμως τραγική. Η Καβάλα έχει χάσει το δάσος της. Οι ζημιές ανυπολόγιστες. Δυστυχώς θρηνεί και τον Νεκτάριο Μπομπογιατζή που έχασε την ζωή του στη μάχη με την φωτιά.
Ο τότε πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου επισκέπτεται την Καβάλα και βλέπει από κοντά το μέγεθος της καταστροφής.
Πραγματοποιεί σύσκεψη στην Νομαρχία παρουσία των τοπικών αρχών και των Υπουργών που τον συνοδεύουν. Πετάει με ελικόπτερο πάνω από την Θάσο και την Καβάλα και διαπιστώνει το μέγεθος της καταστροφής.
Στις δηλώσεις του μιλάει για τους πολίτες της Καβάλας που με αυταπάρνηση ρίχτηκαν στις φλόγες για να αντιμετωπίσουν την φωτιά. Τότε όλοι μιλούν για εμπρησμούς αφού οι πυρκαγιές σε όλη την χώρα είναι πάνω από πενήντα. Μάλιστα ο Αρχηγός της Πολεμικής Αεροπορίας Αποστολάκης παρουσιάζει σε συνέντευξη τύπου αεροφωτογραφίες από την Καβάλα και την Θάσο με διαφορετικές εστίες φωτιάς.
Ο αείμνηστος δημοσιογράφος Δημήτρης Τουλκίδης στην ταινία της Ε. Τραιφόρου μίλησε για κατσάδιασμα του Κώστα Μαμέλη , Νομάρχη την εποχή εκείνη από τον Α. Παπανδρέου.
Η Καβάλα το πρωί της 16ης Αυγούστου 1985 μετρούσε τις πληγές της , το πυκνό δάσος που την περιέβαλε δεν υπήρχε πια . Θρηνούσε δε έναν νέο Καβαλιώτη οικογενειάρχη που έχασε την ζωή του στην μάχη με τις φλόγες. Ήταν ο 40 χρόνων τότε ηλεκτροσυγκολιτής , με καταγωγή από την Κοκκινιά Νεκτάριος Μπομπογιατζής. Κάηκε από τις φλόγες στην προσπάθεια του να σβήσει την φωτιά που απειλούσε σπίτι φίλου του.
Ζημιές σημαντικές έπαθαν τα σπίτια που βρίσκονταν στις ακραίες συνοικίες της πόλης. Στις εφημερίδες γίνονταν εκκλήσεις αρκετό καιρό μετά για οικονομική ενίσχυση συμπολιτών μας που έπαθαν ζημιές από την φωτιά..
Αρκετοί συμπολίτες μας που είχαν ζώα σε στάνες γύρω από την πόλη κατεστράφησαν, όπως και μονάδες υποδομής στην ύδρευση τις τηλεπικοινωνίες και τον ηλεκτροφωτισμό.
Τι έφταιξε όμως και κάηκε το δάσος της Καβάλας; Τις ημέρες εκείνες οι περισσότεροι μιλούσαν για πολλαπλούς εμπρησμούς που βοηθούντος και των καιρικών συνθηκών δημιούργησαν την εφιαλτική εικόνα της πυρκαγιάς. Υπήρχε όμως ολιγωρία των αρχών; Με νηφάλια σκέψη σίγουρα ναι. Η φωτιά είχε ξεκινήσει μερικές ημέρες πριν πλησίον της κοινότητας του Χαλκερού. Ήταν χορτολιβαδικές εκτάσεις. Η αντιμετώπιση της φωτιάς δεν ήταν άμεση, μάλλον οι αρμόδιοι περίμεναν να ..σβήσει μόνη της. Αυτό ήταν και η αρχή του τέλους. Οι άνεμοι του Αυγούστου σε συνδυασμό με την παρατεταμένη ξηρασία της εποχής έκαναν την μικρή φωτιά του Χαλκερού να «θεριεύει» .

Ο τότε Νομάρχης Κώστας Μαμέλης (1982 – 1985) κατηγορήθηκε ..από την αντιπολίτευση για έλλειψη συντονισμού μερικούς μήνες αργότερα η κυβέρνηση τον αντικατέστησε… με τον Γιάννη Μπέλτσιο
Σε συνέντευξη του στις 27 Αυγούστου 1985 ο Κ. Μαμέλης χαρακτήριζε τις φωτιές θεομηνία εκφράζοντας την ..βεβαιότητα του ότι ήταν έργο εμπρηστών που «εφάρμοσαν ένα σχέδιο επιστημονικής βάσης..» όπως έλεγε.
Τις ίδιες ημέρες φωτιές είχαν εκδηλωθεί στην Θάσο, στις Κορυφές στην Πέρνη στην Γαληψό.
Στις δηλώσεις τους οι κυβερνητικοί παράγοντες της εποχής μιλούσαν για ταχεία αναδάσωση των καμένων περιοχών της Καβάλας που θα ξεκινούσε την ..1η Νοεμβρίου του 1985 γίνονταν δε λόγος για δέσμευση 1.000.000 δενδρυλλίων για την αναδάσωση με την αισιοδοξία ότι ..την επόμενη Άνοιξη η περιοχή γύρω από την Καβάλα θα ήταν πράσινη.. ξανά.
Βέβαια τα χρόνια πέρασαν και χρειάστηκαν πολλές εποχές για να δούμε την πόλη πάλι πράσινη . Τα δένδρα, παρά την συστηματική αναδάσωση, μεγαλώνουν αργά ενώ η κτηνοτροφία, αρχικά, και οι μικρό φωτιές που είχαμε τα επόμενα χρόνια έκαναν την προσπάθεια ιδιαίτερα δύσκολη.
Τις ημέρες εκείνες, μετά την φωτιά, εξαγγέλλονται μέτρα για την αντιμετώπιση της κατάστασης με πρώτο μέλημα την ..νέα αναδάσωση αλλά και την προστασία της πόλης από τις βροχές του επερχόμενου χειμώνα
Το περιαστικό δάσος της Καβάλας από την Άσπρη Άμμο μέχρι τη Ν. Ηρακλίτσα κάλυπτε έκταση 24.800 στρεμμάτων από αυτά κάηκαν τα 12000. Ορατά από την πόλη ήταν πάνω από 1000 στρέμματα.
Η ολιγωρία αντιμετώπισης της φωτιάς στο πρώτο της στάδιο στο Χαλκερό, από τις αρχές πυρόσβεσης αλλά και από τις αρμόδιες συντονιστικές αρχές δημιουργεί πολιτικές αναταράξεις στην πόλη. Η τοπική Ν. Δ. ζητά την διερεύνηση της όλης υπόθεσης με ανακοίνωση – καταγγελία που δημοσιεύει στον τοπικό τύπο . Ταυτόχρονα ξεκινά και εισαγγελική έρευνα για τα αίτια της φωτιάς. Οι πολιτικοί παράγοντες μιλούν για σχέδιο εμπρησμού και τα διάφορα σενάρια για τους «εμπρηστές» φουντώνουν στον τύπο.
Αυτό όμως που αναπτύχθηκε τα χρόνια που ακολούθησαν ήταν ο εθελοντισμός των Καβαλιώτων για αναδάσωση αλλά περισσότερο για πυροπροστασία. Χιλιάδες συμπολίτες μας μέσα από δεκάδες συλλόγους, ειδικά τους καλοκαιρινούς μήνες ανηφόριζαν στο δάσος της πόλης για φύλαξη. Δημιουργήθηκαν παρατηρητήρια δασικοί δρόμοι, συστήματα άμεσης πυρόσβεσης.
Σύμφωνα με στοιχεία του Δασαρχείου από το 1985 έως το 1992 δαπανήθηκαν 370.000.000 δρχμ. Για τις αναδασώσεις στο καμένο δάσος της πόλης είχαν δε φυτευτεί 1.626.700 φυτά (κωνοφόρα, πλατύφυλλα και καλλωπιστικοί θάμνοι).
Πριν μερικά χρόνια είχα την ευκαιρία, για λογαριασμό της Ελίνας Τραιφόρου, να μιλήσω στην διάρκεια συνέντευξης με τον Κώστα Μαμέλη, δυο δεκαετίες μετά ο Μαμέλης υπερασπίσθηκε των ενεργειών του τις κρίσιμες εκείνες ημέρες. «Ανέλαβα την ευθύνη για όλο τον συντονισμό» μας είπε αποκαλύπτοντας μας ότι στην διάρκεια της επίσκεψης Παπανδρέου είχε θέσει την παραίτηση στον πρωθυπουργό. Μας είπε ότι το μέγεθος της φωτιά ήταν πρωτόγνωρο για όλη την Ελλάδα, σχεδιασμοί δεν υπήρχαν και η Καβάλα ήταν εκτός των όποιων σχεδίων υπήρχαν τότε. Ο Κ. Μαμέλης μας είπε ακόμα ότι η φωτιά εκείνη είχε σαν αποτέλεσμα να αλλάξει όλος ο σχεδιασμός για τις δασικές πυρκαγιές και τα επίγεια και εναέρια μέσα.
Τόνισε δε ότι όλη η Πανεπιστημιακή δασολογική κοινότητα το ΓΕΩΤΕΕ κα ειδικά ο καθηγητής Ντάφης αφιέρωσαν χρόνο, γνώσεις και εμπειρία για τον σχεδιασμό άμεσα της αναδασωτικής προσπάθεια για το περιαστικό δάσος της Καβάλας.

Την εποχή εκείνη εργαζόμουν στον Ραδιοφωνικό Σταθμό Καβάλας ήταν συγκλονιστικές οι στιγμές που είχαμε ζήσει τότε δημοσιογράφοι και τεχνικοί. Η φωτιά έρχονταν τα ανακοινωθέντα διαδέχονταν το ένα μετά το άλλο. Κάλεσμα για βοήθεια από τις αρχές στις δυνάμεις πυρόσβεσης οδηγίες για τους πολίτες. Αγωνία για τα οικεία μας πρόσωπα που ήταν στην μάχη κατάσβεσης. «Εκκένωση της πόλης ; », λίγο πριν ανακοινωθεί, η εντολή αυτή αποσύρθηκε.
Ο Σταθμός ξαφνικά σταμάτα να λειτουργεί. Η φωτιά οι καπνοί επηρεάζουν το σήμα εκπομπής και τις εγκαταστάσεις της κεραίας του. Τότε αναλαμβάνουν δράση οι Ραδιοπειρατές (έτσι τους χαρακτήριζε τότε η Πολιτεία) , οι ερασιτέχνες. Αναμεταδίδουν το πρόγραμμα που μεταδίδει ο Κρατικός και η ενημέρωση δεν σταματά για την Καβάλα και την Θάσο που δοκιμάζονταν.
Ο Δήμαρχος της πόλης, αείμνηστος Λευτέρης Αθανασιάδης τις ημέρες εκείνες βρίσκεται στην Τεργέστη της Ιταλίας, αναζητώντας ιστορικά στοιχεία για την πόλη. Στην Καβάλα ο τότε Αντιδήμαρχος Ανδρέας Γράσος αναλαμβάνει να συντονίσει την συνδρομή του Δήμου στις αρχές πυρόσβεσης. Ο Στρατός έχει πρώτα μέλημα του να μην φτάσει η πυρκαγιά στην αποθήκη πυρομαχικών ΠΑΠ στη Άσπρη Άμμο. Δασικές και Πυροσβεστικές Δυνάμεις , Στρατιώτες δημιουργούν μια ασπίδα ασφαλείας, τα πυρομαχικά απομακρύνονται, η φωτιά περνά όμως τον λόφο των Νεκροταφείων και εφορμά προς την πόλη.
Στα Νεκροταφεία γίνεται εκκένωση του Ναού και των γραφείων. Στο Περγιάλι οι πολίτες προσπαθούν με κάθε μέσο να αποτρέψουν τις φλόγες. Τα κουκουνάρια από τα καιόμενα δένδρα «εκτοξεύονται» σε απόσταση εκατοντάδων μέτρων . Η φωτιά προχωρά…
Η τότε γραμματέας του Δημάρχου Καβάλας , Βάσω Καρασάββα , μιλώντας στο ντοκιμαντέρ της Ε. Τραιφορου μιλά για τραγικές στιγμές που ζούσε η πόλη. Από το Δημαρχείο έγινε συγκέντρωση των στοιχείων και φακέλων του Ληξιαρχείου , ώστε να μεταφερθούν σε ασφαλές σημείο.
Θυμάται τις εκκλήσεις με τα μεγάφωνα , από το αυτοκίνητο του Δήμου, ώστε να συγκεντρωθούν οι Καβαλιώτες στον Κήπο και να πάνε στα «μέτωπα» της φωτιάς.
Μιλά όμως και για έλλειψη συνεργασίας με την Νομαρχία και γενικά ότι δεν υπήρχε κάποιο σχέδιο για την αντιμετώπιση μιας τέτοιας κατάστασης.
Πριν μερικά χρόνια ο Δήμος Καβάλας και η τότε ΔΑΝΕΚ χρηματοδότησαν την παραγωγή ενός ντοκιμαντέρ με τίτλο «Ο Ήλιος χάθηκε», για την φωτιά της Καβάλας, σε σκηνοθεσία και επιμέλεια της Ελίνας Τραιφόρου. Στην αξιόλογη αυτή δουλειά γίνεται αναφορά στο χρονικό της μεγάλης φωτιάς, στα συναισθήματα των Καβαλιωτών ενώ μιλούν πολίτες της πόλης αλλά και πολιτικά, αυτοδιοικητικά πρόσωπα και δημοσιογράφοι της εποχής εκείνης όπως και ο τότε Νομάρχης Κ. Μαμέλης δίνοντας την δική του εκτίμηση για την φωτιά.
Στην εισαγωγή της ταινίας η Ε. Τραιφόρου γράφει: «15-8-1985. Θυμάμαι. Ένα λεωφορείο να φτάνει στην Καβάλα. Ένα παιδικό χέρι πάνω στο τζάμι. Σκοτάδι παντού και κόκκινες φλόγες. Το παιδί μεγαλώνει αλλά στον ύπνο του ακόμα ονειρεύεται σκοτάδι και κόκκινες φλόγες. Κι όσο περνάνε τα χρόνια και η πληγή της μνήμης παραμένει αναρωτιέται αν και άλλοι νοιώθουν το ίδιο. Όταν αναφέρει την ημερομηνία 15-8-1985 ο κόσμος πονάει, ένα στόμα θλίψης, μια πρώιμη ρυτίδα όλη η Καβάλα. Γιατί αυτή η ταινία; Γιατί το δάσος ήταν μέρος της ζωής μας, ένας μικρός φυσικός παράδεισος γύρω από την πόλη. Γιατί θυμάμαι, γιατί θυμούνται, γιατί όσοι δεν μπορούν να θυμούνται πρέπει να ξέρουν».

Προηγούμενο άρθρο64ο Φεστιβάλ Φιλίππων – Ματαίωση παράστασης “Το γεφύρι της Άρτας και οι Λυγερές του Κάτω Κόσμου”
Επόμενο άρθροΥπογράφηκε σήμερα η σύμβαση του έργου ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΣΕ ΚΤΙΡΙΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΠΑΓΓΑΙΟΥ Προϋπολογισμού 2.944.000,00 Ευρώ